تعریف (فقه)تعریف به معانی: ۱. اعلام و معرفی گمشده ۲. شناساندن ۳. حاضر کردن قربانی در عرفه ۴. انجام دادن اعمال روز عرفه است. از تعریف به معنای نخست در بابهای خمس، حج و لقطه، به معنای دوم در باب شهادات، به معنای سوم در باب حج و به معنای چهارم در باب صلات سخن رفته است. ۱ - تعریف به معنای اعلام و معرفی گمشده۱.۱ - اعلام گنج و اشیاء ارزشمنداگر کسی در ملک خریداری شده از دیگری گنجی بیابد در صورتی که اثر اسلام بر آن باشد واجب است آن را برای فروشنده ملک تعریف کند و چنانچه از آنِ او نبود برای مالک قبلی و همین طور تا مالک نخست. البتّه اگر بداند ملک بعضی از مالکان پیشین نیست تعریف برای او واجب نیست؛ ولی اگر اثر اسلام بر آن نباشد در وجوب تعریف اختلاف است. همچنین اگر حیوانی بخرد و در شکم آن چیزی ارزشمند بیابد. در مورد ماهی نیز حکم همین است به شرط آنکه از آبِ محصور شده توسط فروشنده مانند آب حوض، گرفته شده باشد؛ ولی به قول مشهور چنانچه از دریا گرفته شده باشد ملک خریدار است و بر او تعریف آن برای مالک پیشین واجب نیست. ۱.۲ - اعلام قربانی گمشدهاگر کسی حیوان قربانی را پیدا کند، وجوب یا استحباب تعریف آن محل بحث است. برخی به استحباب آن تصریح کرده‌اند. ۱.۳ - اعلام لقطهاگر ارزش لقطه کمتر از یک درهم باشد، یابنده می‌تواند آن را به قصد تملّک بر دارد؛ ولی اگر ارزش آن بیش از یک درهم باشد در صورتی که در حرم پیدا کند واجب است یک سال تعریف نماید. اگر صاحبش پیدا شد به او دهد وگرنه از طرف او صدقه بدهد یا به عنوان امانت نزد خود نگه‌دارد و نمی‌تواند آن را تملّک کند. در صورتی که در بیرون حرم پیدا کند، اگر از چیزهای ماندنی است، مانند لباس و کالا باید یک سال آن را تعریف نماید، سپس مخیّر است بین تملّک با ضمان، صدقه دادن از طرف صاحبش و نگهداری به عنوان امانت بدون ضمان. و اگر از چیزهای فاسد شدنی است، مانند غذا می‌تواند قیمت آن را بر ذمّه بگیرد و از آن استفاده کند.و پس از آن تعریف نماید. [۶]
مهذب الاحکام ج۲۳، ص ۳۲۹.
به مشهور نسبت داده شده که تعریف لقطه در هفته اوّل، هر روز باید صورت گیرد، سپس تا پایان ماه اوّل هر هفته یک بار و پس از آن تا پایان سال هر ماه یک بار؛ لیکن بنابه تصریح بسیاری از متأخّران، مقدار و کیفیّت تعریف به مدّت یک سال، عرفی است. [۸]
مهذب الاحکام ج۲۳، ص۳۳۰.
محل تعریف نیز باید اماکنی که محل اجتماع مردم است، مانند بازار و مسجد باشد. البتّه به دلیل مکروه بودن این عمل در داخل مسجد، درِ مسجد هنگام ورود و خروج نمازگزاران می‌تواند محل تعریف باشد.به تصریح برخی از معاصران تعریف با وسائل ارتباط جمعی، مانند روزنامه، رادیو و تلویزیون نیز صدق می‌کند. [۱۱]
مهذب الاحکام ج۲۳، ص۳۲۶
۲ - تعربف به معنای شناساندنشهادت نابینا نسبت به عقود و ایقاعات پذیرفته است و نیز شهادت وی بر کسی که عقد یا ایقاع از او صادر شده، به استنادِ تعریف دو مرد عادل پذیرفته خواهد بود و به قول مشهور در صورت نبود دو معرّف اگر با شنیدن صدا و سایر قراین، عاقد را بشناسد، شهادتش پذیرفته می‌شود. ۳ - تعریف به معنای حاضر کردن قربانی در عرفهبه قول مشهور، بر حاجی مستحب است قربانی حج را در شام روز عرفه در عرفات حاضر کند. ظاهر کلام برخی نیز وجوب آن است. البتّه خبر دادن فروشنده قربانی به تعریف آن در شام عرفه کفایت می‌کند. ۴ - تعریف به معنای انجام دادن اعمال روز عرفهمستحب است کسانی که در روز عرفه در عرفات حضور ندارند، اعمال آن روز را در مساجد، مشاهد مشرّفه بویژه حرم امام حسین علیه السّلام انجام دهند. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق فرهنگ اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۳۰-۵۳۲. |